آسیب شناسی کودک و نوجوان؛ چند موضوع و منبع جهت پژوهش و مقاله نویسی
محور اول: کلیات
-تعاریف و مفاهیم مربوط به دوران کودکی
-تعاریف و مفاهیم مربوط به دوران نوجوانی
-آشنایی با تقسیم بندی سنی دوران کودکی و نوجوانی
-تعریف مشکلات و مسائل رفتاری در کودکان و نوجوانان
-اهمیت و ضرورت شناخت مسائل کودکان و نوجوانان
-دسته بندی مسائل کودکان و نوجوانان
-نقش و جایگاه خانواده و جامعه در بروز و پیشگیری از مسائل کودکان و نوجوانان
محور دوم: نظریه ها و دیدگاه های مختلف درباره دوران کودکی و نوجوانی
- دیدگاه روان شناسان مختلف درباره فرایند رشد و تکامل کودکان
- دیدگاه روان شناسان مختلف درباره فرایند تحول و رشد در نوجوانی
- دیدگاه اندیشمندان علوم اجتماعی درباره دوران کودکی و نوجوانی
- دیدگاه اسلام درباره مراحل رشد و تکامل کودکان و نوجوانان
- دیدگاه های یادگیری و آموزش(تعلیم و تربیت) درباره دوران کودکی و نوجوانی
محور سوم: خصوصیات و ویژگی های دوران کودکی و نوجوانی
- اهمیت شناخت خصوصیات و ویژگی های کودکان و نوجوانان
- خصوصیات و ویژگی های کودکان از جنبه های مختلف رشد(جسمانی، اجتماعی، شناختی، عاطفی و...)
- خصوصیات و ویژگی های نوجوانان از جنبه های مختلف رشد(جسمانی، اجتماعی، شناختی، عاطفی و...)
- سنین حساس رشد و ویژگی های کودکان و نوجوانان در این دوران
- ویژگی ها و تفاوت های موجود در بین دختران و پسران
- ویژگی های کودکان و نوجوانان در برخورد با مسائل مختلف
محور چهارم: مسائل مرتبط با انواع بدرفتاری در کودکان و نوجوانان
-تعریف بدرفتاری
-عوامل محیطی موثر بر بدرفتاری کودکان و نوجوانان
-علل پیدایش بدرفتاری ها در سنین کودکی و نوجوانی
-اثرات بد رفتاری در زندگی کودکان و نوجوانان
-معیارها و ملاك های موجود برای تشخیص مسائل و مشکلات کودکان و نوجوانان
-طبقه بندی انواع بدرفتاری در کودکان و نوجوانان
- دروغگویی (تعریف و مفهوم دروغگویی در کودکان، سنین شیوع دروغگویی، علائم و نشانه های دروغگویی در کودکان و نوجوانان، انواع مختلف دروغگویی، دلائل و علل دروغگویی، راه درمان و پیشگیری از دروغگویی)
- دزدی (شکل گیری مفهوم مالکیت در کودکان، مفهوم دزدی در کودکی، انواع دزدی در کودکان، تفاوت دزدی در کودکان و نوجوانان، سنین شیوع دزدی، دلائل دزدی و راه های پیشگیری و درمان دزدی)
- حسادت (مفهوم حسادت، میزان شیوع و تفاوت های فردی در حسادت، تجربه های هیجانی و واکنش های حسادت در کودکان، علل حسادت، درمان حسادت، روش های پیشگیری و اصلاح و درمان حسادت...)
- ترس (تعریف ترس و ماهیت آن، شیوع و تفاوت های ترس در کودکان، انواع ترس، علل ایجاد ترس، ملاك های
تشخیص، راهکارهای درمانی)
- لجبازی و نافرمانی (تعریف لجبازی و نافرمانی، علل لجبازی و نافرمانی در کودکان، رابطه سبک های فرزندپروری والدین با شیوع لجبازی و نافرمانی در کودکان و نوجوانان، زمان مناسب درمان و راه ها و روش های موثر درمان لجبازی)
- بددهنی (قلدری ، مشاجره و دعوا)
- پر حرفی(سنین شروع پرحرفی، عوامل و دلائل موثر بر پرحرفی، نشانه های پر حرفی، راه های برخورد صحیح)
- بی نظمی (دلائل بی نظمی و عدم مسئولیت پذیری در کودکان و نوجوانان، مزایا و معایب بی نظمی، طریقه برخورد با کودکان بی نظم و نحوه آموزش نظم)
- خودکم بینی یا احساس حقارت (تعریف خودکم بینی، نشانه ها، سنین شیوع، دلایل خودکم بینی، عوامل شکل دهنده احساس حقارت، نقش والدین، درمان و پیشگیری از کم رویی و احساس حقارت)
- کم رویی (تعریف کم رویی، تشخیص کم رویی از مسائل مشابه دیگر، رابطه کم رویی و درون گرایی، اضطراب اجتماعی، خجالتی بودن، انواع کم رویی، روند کمرویی و نحوه شکل گیری آن، عناصر تشکیل دهنده کمرویی، عوامل شکل دهنده کمرویی (ژنتیک، محیط،) نظریه های مرتیط با کم رویی، در مان کم رویی و راه ها و روشهای اصلاح آن
- بدرفتارهای ناشی از عادت های غیرمعمول و عصبی در کودکان و نوجوانان
- شب ادراری یا بی اختیاری ادرار(تعریف شب ادراری، میزان شیوع، نقش جنسیت، نقش رشد، مشکلات زیست- عصبی، علل شب ادراری، راه کارهای درمانی)
- ناخن جویدن (عوامل موثر در پیدایش ناخن جویدن، علل ناخن جویدن، سن شیوع، ملاك های تشخیص و راه حل های درمانی ناخن جویدن)
- وسواس تمیزی(تعریف وسواس تمیزی، عوامل موثر در پیدایش عادت وسواس، سنین شیوع، تشخیص و راه حل های درمانی)28
- دندان قروچه (دلایل دندان قروچه، راه های کاهش و درمان)
- مکیدن انگشت (نشانه ها و دلایل شکل گیری این عادت، سنین شیوع، زمان مناسب مداخله، راه های درمانی، عوارض مکیدن انگشت)
- کوبیدن سر به زمین یا تکان دادن بدن (دلایل و موقعیت های بروز این رفتارها، راه های برخورد و پیشگیری با بروز این رفتارها)
- رویکردهای پیشگیرانه و درمانی در مواجهه با بدرفتاری های کودکان و نوجوانان
محور پنجم: انواع اختلالات شایع در کودکان و نوجوانان
- تعریف اختلال و مفهوم اختلالات رفتاری
- اختلالات رایج دوران کودکی و نوجوانی
- دسته بندی اختلالات دوران کودکی و نوجوانی (اختلالات رفتاری، اختلالات یادگیری)
- انواع اختلالات رفتاری شایع:
- اختلال اضطراب و استرس (تعریف اضطراب، نشانه های اضطراب در سطوح مختلف، واکنش اضطراب در نوجوانان، انواع اضطراب، درمان اضطراب
- اختلال نقص توجه- بیش فعالی (تعریف، انواع، علائم و نشانه ها، عوارض، سیر درمانی، نقش مدرسه ، نقش والدین نظریه های مرتبط )
- اختلال افسردگی(تعریف افسردگی، اختلال افسردگی، نظریه های موجود در زمینه افسردگی کودکان و نوجوانان، رواج و روند افسردگی در کودکان و نوجوانان، نحوه پیدایش افسردگی( تاثیر عوامل ژنتیکی، عوامل فیزیولوژیکی، محیط اجتماعی و....،) انواع مختلف افسردگی، علائم و نشانه های افسردگی، شرایط و عوامل تاثیر گذارمحیطی(سن، جنس، خانواده، مدرسه، حوادث و اتفاقات و....،) پیامدهای افسردگی برای کودکان و نوجوانان، اقدامات درمانی افسردگی
- اختلال اوتیسم: (تعریف اوتیسم و ویژگی های کودکان دارای اوتیسم، نظریه های مختلف، طیف اوتیسم، علائم
و نشانه ها، میزان شیوع، دلایل بروز، راه های درمانی)21
-اختلالات یادگیری شایع:
- اختلال خواندن
- اختلال نوشتن
- اختلال حساب کردن
محور ششم: مسائل مرتبط با انواع رفتارهای پرخطر در کودکان و نوجوانان
- تعریف رفتارهای پرخطر
- ضرورت آگاهی از رفتارهای پرخطر
- سنین شیوع رفتارهای پر خطر
- نقش والدین در بروز رفتارهای پر خطر
- انواع رفتارهای پر خطر:
oبیکاری (تعریف، علل، تاثیر خانواده و مدرسه، پیشگیری، راهبرد درمانی)
oخودکشی ( تعریف خودکشی، افکار و رفتارهای مرتبط با خودکشی، فکر خودکشی، اقدام به خودکشی، میزان شیوع خودکشی در نوجوانان و جوانان، محرك های تنش زا و منابع آنها( محرك های تنش زای فردی، خانوادگی، همسالان، اجتماعی،) رابطه هیجان و خودکشی، پیشگیری از خودکشی( پیشگیری معطوف به همه نوجوانان و پیشگیری معطوف به نوجوانانی که بیشتر در معرض خطر خودکشی قرار دارند،) اقدامات درمانی ( حاد، مداوم، کوتاه مدت، بلندمدت)
oاستفاده و سواستفاده از دارو (تعاریف مربوط به استفاده، سوء استفاده از دارو، اعتیاد و وابستگی، تشخیص استفاده از دارو و سوء استفاده از آن، تشخیص وابستگی یا اعتیاد به دارو، عوامل موثر بر بروز رفتاری استفاده و سوء استفاده از دارو، مراحل مصرف دارو( مرحله آزمایشی، مرحله اجتماعی، ابزاری، عادتی، وسواسی،) پیشگیری و برنامه های مرتبط، اقدامات بالینی و درمانی در مراحل مختلف، نقش مشکلات اجتماعی و خانوادگی در پیدایش
oدزدی (تعریف دزدی، دلایل و انگیزه های دزدی در کودکان و نوجوانان، مفهوم دزدی در سنین کودکی و نوجوانی، راه های پیشگیری و اصلاح رفتار)
oخشونت و پرخاشگری (ماهیت و تعریف پرخاشگری، انواع پرخاشگری در کودکان و نوجوانان به تفکیک سن، شیوع وسیر تحول پرخاشگری، ویژگی های و نشانه های پرخاشگری، شاخص های سنی پرخاشگری، ثبات و تفاوت جنسیتی در پرخاشگری، نظریات مرتبط با پرخاشگری، علل پرخاشگری و خشونت درکودکان و نوجوانان( علل زیستی، فرهنگی، عاطفی و شناختی،) تاثیر رشد در پرخاشگری، راهکارهای اصلاح و روشهای پیشگیرانه ، درمان پرخاشگری( اقدامات درمانی مبتنی بر خانواده، اقدامات درمانی گروهی)
محور هفتم: مسائل مربوط به بلوغ و تربیت جنسی در کودکان و نوجوانان
- مفهوم تربیت جنسی در کودکان و نوجوانان
- آشنایی با مسائل جنسی و اصطلاحات مرتبط با آن(آزار جنسی، زورگویی جنسی، خودآزاری، تجاوز و...)
- مسائل شایع جنسی در مهدکودك ها و مدارس
- مسائل مر بوط به دستکاری محورهای مختلف بدن (بازی با آلت تناسلی و...)
- سن مناسب برای شروع تربیت جنسی و آموزشهای مناسب
- عوامل موثر در شکل گیری مسائل جنسی( عوامل رشدی، عوامل موقعیتی و اجتماعی )
- بلوغ زودرس در کودکان(تعریف، عوامل ایجاد کننده بلوغ زود رس، تشخیص بلوغ زود رس و درمان بلوغ زودرس)
- تعریف بلوغ
- تاریخچه روان شناسی مربوط به بلوغ
- ویژگی های مربوط به بلوغ (رشد جسمانی، رشد ذهنی یا عقلی، رشد عاطفی، رشد اجتماعی)
- ابعاد مختلف بلوغ، (جسمی، جنسی، روانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و غیره)
- مهم ترین مشکلات نوجوانان در زمان بلوغ
- کشمکش بین استقلال و وابستگی در دوران بلوغ
- راه کارها و روشهای تربیت جنسی کودکان و نوجوانان
- برنامه های درمانی قربانیان مسائل جنسی
محور هشتم: مسائل و مشکلات تحصیلی در کودکان و نوجوانان
-بررسی اثرات مدرسه در زندگی کودکان و نوجوانان
-پیشرفت تحصیلی و عوامل موثر بر آن
-افت تحصیلی در کودکان و نوجوانان
-دلایل بی رغبتی به تحصیل یا فرار از مدرسه
-شکست تحصیلی و مسائل مر بوط به ترك تحصیل
-شناخت مشکلات و مسائل تحصیلی در کودکان و نوجوانان
-بررسی دلایل و عوامل موثر بر مشکلات تحصیلی
- عوامل فردی مانند هوش، جنسیت،انگیزش، توجه، آشفتگی های هیجانی و عاطفی، جنسیت، نارسایی های جسمانی؛ مشکلات ارتباطی، مشکلات رفتاری و...
- عوامل خانوادگی موثر بر افت تحصیلی مانندسطح سواد والدین، میزان اطلاعات والدین از امور تربیتی، جو عاطفی حاکم بر خانواده، سبک فرزندپروری والدین، اختلافات خانوادگی، وضعیت اقتصادی و.....
- عوامل اجتماعی موثر بر مشکلات تحصیلی مانند فرهنگ حاکم بر جامعه، سیاست جامعه، اقتصاد جامعه و...
- عوامل مربوط به مدرسه مانند جو حاکم بر مدرسه، امکانات و تجهیزات مدرسه، نقش معلمان و....
-دیدگاه های مختلف درباره مسائل و مشکلات تحصیلی( جامعه شناختی، روان شناختی و...)
-شاخص های شکست تحصیلی در کودکان و نوجوانان
-راهکارهای کاهش و مقابله با افت یا شکست تحصیلی در کودکان و نوجوانان
محور نهم: مسائل مربوط به تغذیه در کودکان و نوجوانان
- کلیات و تعاریف
- عادات غذایی ناسالم
- مشکلات شایع تغذیه ای در کودکان و نوجوانان
- عادت های بیماری زا
- اختلالات گوارشی شایع
- تعادل تغذیه ای
- تاثیر مشکلات عاطفی و روانی بر تغذیه
- بد غذایی کودکان( عدم تمایل به خوردن غذا، کم خوری، پرخوری و...)32
- اختلال بی اشتهایی عصبی یا پراشتهایی عصبی( تعریف اختلال خورد و خوراك، میزان شیوع، سیر تحول این مشکل، پیامدهای ناگوار بی اشتهایی یا پر اشتهایی، چگونگی پیدایش و گسترش این مشکل، عوامل موثر بر شکل گیری این مشکل(عوامل موثر خانوادگی، عوامل موثر همسالان، محیط اجتماعی، شکل بدن، ویژگی های شخصیتی، مسائل ناشی از رشد،)
- رژیم غذایی مناسب برای کودکان و نوجوانان
- پیشگیری و راه های درمان مشکلات تغذیه ای( مشاوره فردی، خانواده درمانی، در مان فردی، درمان روانشناختی و...)
محور دهم: مسایل مربوط به سلامت و تحرك در کودکان و نوجوانان
تعریف
میزان تحرك مورد نیاز کودکان و نوجوانان در سنین مختلف
ورزشهای مناسب سنین کودکی و نوجوانی
عوامل کم تحرکی در کودکان و نوجوانان
پیامدهای بی حرکتی و عدم تحرك در کودکان و نوجوانان
چاقی و لاغری مفرط ناشی از تحرك و عدم تحرك
بیماریهای مربوط به کم تحرکی یا برنامه ورزشی ناصحیح
محور یازدهم: مسائل مربوط به کار کودکان و نوجوانان
- تعریف و مفهوم کار برای کودکان و نوجوانان
- تعریف کودکان کار33
- قوانین مربوط به کار کودکان
- سنین مناسب شروع کار در کودکان و نوجوانان
- انواع شغل هایی که کودکان به صورت محوری یا نیمه وقت به آن می پردازند
- مزایا و معایب بکارگیری کودکان در مشاغل مختلف
- وضعیت کار کودکان براساس خاستگاه شهری یا روستایی آنان
- نقش والدین در کار کودکان
- بررسی وضعیت مطلوب در مواجهه با کار کودکان
محور دوازدهم: مسائل مربوط به اوقات فراغت و بیکاری در کودکان و نوجوانان
- تعاریف و مفاهیم مرتبط با اوقات فراغت
- اهداف اوقات فراغت
- انواع اوقات فراغت
- برنامه های مختلف اوقات فراغت
- مسائل مرتبط با اوقات فراغت
- راه ها و روشهای پر کردن اوقات فراغت برای کودکان و نوجوانان
محور سیزدهم: مسائل مربوط به تکلم و زبان گفتاری در کودکان و نوجوانان
- تعریف تکلم و زبان گفتاری
- ویژگی های تکلم و زبان گفتاری بر حسب سنین مختلف
- عوامل موثر بر رشد زبان و گفتارکودکان ( مانند هوش، دستگاه شنوایی طبیعی، سالم بودن دستگاه گویایی، زمینه های ارثی وعوامل محیطی و...)
- مسائل و مشکلات شایع گفتاری در کودکان و نوجوانان
- تاخیر کلامی در سنین اولیه
- خاموشی انتخابی
- تکلم کودکانه در کودکان رشدیافته
- لکنت زبان در کودکی و نوجوانی
- راه های پیشگیری و درمان مشکلات رفتاری
محور چهاردهم: مسائل مربوط به رسانه های جمعی، فضای مجازی و فناوریهای نوین
- فضای مجازی
- مزایای استفاده از فضای مجازی
- معایب ، مسائل و آسیب های فضای مجازی
- راه های آموزش و آگاهی دادن به کودکان و نوجوانان درباره فضای مجازی
- شیوه های برخورد والدین با فناوریهای نوین و طریقه آماده سازی کودکان و نوجوانان برای استفاده موثر از آنها
محور پانزدهم: مشاوره و راهنمایی کودکان و نوجوانان
- آشنایی با مفهوم مشاوره کودك و نوجوان
- هدف های مشاوره با کودکان و نوجوانان
- زمان مناسب جهت مراجعه به مشاور
- انتخاب یک مشاور مناسب
- آشنایی با مراکز مشاوره کودکان و نوجوانان
برخی منابع:
- ج، هوگارد( .)0313رفتارهای دردسر آفرین در نوجوانی. ترجمه امیر خطیبی. تهران: رشد
- نراقی زاده، افسانه( .)0316مسائل نوجوانان و جوانان. تهران: مهراندیش
1. کمبل، سوزان بی( .)0387مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی: مسائل بالینی و رشدی مترجم سعید صیادلو، تهران : دانژه
2. اقدم، سارا ( .)0317بررسی و حل مشکلات نوجوانان، تهران: صالحیان.
3. صفرپوردهکردی، ندا( .)0316عادتها و رفتارهای بد کودکان، مشهد: مینوفر
4. دگانکی، جورجیا و کندال، آن( )0314موثرترین روش های تربیت کودکان دشوار، ترجمه زهرا ترازی و منصوره ربانی زاده، تهران: کتاب دانش پارسیان
5. بکار، عبدالکریم( )0314مشکلات کودکان ، تشخیص و درمان ده مشکل اساسی کودکان، ترجمه یوسف محمدی: مشهد: مینوفر
6. مطیع، حسین( )0317رفتار درمانی کودك، قم: بوکتاب
7. فردریک، ویلیام ان( )0311راهنمای عملی درمان کودکان دارای مشکلات رفتار جنسی، ترجمه اسماعیل صدری و مهناز آقازاده اصل، تهران: آوای نور
8. فاطمی راد، محمدحسن و ناقل، صدیقه( .)0314مسائل آموزش جنسی در کودکان. قم: مطاف
9. مک گرگور، سینیتا(.)0386تفکر درباره خود(راهنمای حل مشکلات زندگی کودکان و نوجوانان و سایر مسائل مربوط به آن]ترجمه ندا شادنظر. تهران: قطره
10. چمینایس، ریتا( .)0312راهنمای جیبی در زمینه مسائل و امور کودکان و نوجوانان، ترجمه سونیا موسی رمضانی و مریم قاسمی، تهران: آوای نور
11. خدایاری فرد، محمد( .)0311مسائل نوجوانان و جوانان. تهران: انجمن اولیاء و مربیان
12. گاوئرز، سایمون جی و گرین، لین( .)0316اختلالات خوردن. ترجمه عبدالله شفیع آبادی و پریسا گل کاریان. تهران: رشد
13. میرزایی نهر، المیرا و دیگران( .)0311مشکلات رفتاری دانش آموزان و عوامل تاثیرگذار بر آن. اردبیل: نایاب
14. دوستار بخشایش، شیدا( )0311شناخت کودکان 7تا 02سال، تهران: اندیشه نوآوران
15. اکبری، ابوالقاسم( )0317پیشگیری از رفتارهای پرخطر، دماوند: رشد و توسعه
16. سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله( )0314اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان و روش های اصلاح و ترمیم آنها، تهران: ارسباران
17. جهانگیری، حمیده؛ هاراطون، داویدیان و دادستان، پریرخ( .)0311اختلالات رفتاری و روانی کودکان، تهران: البرز فردانش
18. Campbell, S. B. (2006). Behavior problems in preschool children: Clinical and
developmental issues. Guilford Press.
19. Kolko, D. J., & Kazdin, A. E. (1993). Emotional/behavioral problems in clinic and
nonclinic children: Correspondence among child, parent and teacher reports. Journal
of Child Psychology and Psychiatry, 34(6), 991-1006.
www.ali-yazdanbakhsh.ir